tatlandırıcı

TATLANDIRICILAR VE SAĞLIĞIMIZ

581 Gösterim

Şekerli besinlerin, başta çocuklar olmak üzere her yaştan birey tarafından çok sevilmektedir. Her siyahın için de beyaz her beyazın içinde siyah olduğu gibi şekerli besinler de çok sevilmesine rağmen fazla tüketimiyle sağlığımıza olumsuz etkilemektedir. Şeker yerine geçebilen ancak şekere kıyasla daha fazla tatlılığa sahip,enerji miktarı ya çok az miktarda olan veya hiç enerji içermeyen tatlandırıcılar üretilmeye başlanmıştır. Enerji içermemesi yönünden kilo alma konusunda bizi sevindiren tatlandırıcıların sağlığımıza nasıl etkileri nelerdir?

TATLANDIRICILAR:

Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliğine göre yapay tatlandırıcı, sofralık tatlandırıcılarda veya gıdalarda tatlı tat vermek amacıyla kullanılan maddeler olarak tanımlanmaktadır. Tatlandırıclar şeker tadı verebilen, çözelti halindeyken renksiz, kokusuz, suda çabuk eriyebilen, ekonomik, fonksiyonel, ısıya dayanıklı ve düşük kalorili olmalı, ağızda acı ve metalik tat bırakmamalı, ayrıca toksik ve kanserojen özellik göstermemelidir.

TATLANDIRICI SINIFLANDIRILMASI:

Tatlandırıcılar elde edildikleri kaynağa göre doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Doğal tatlandırıcılar,karbonhidatlar grubunda yer alır ve enerji içermezler. Yapay tatlandırıcılar ise şeker tadına sahip, enerji miktarı ya çok az miktarda ya da hiç enerji içerirler.Ayrıca;

  • Enerji veren tatlandırıcılar: Früktoz, yüksek miktarda früktoz içeren mısır şurubu, sorbitol, mannitol, ksilitol, tagatose
  • Enerji vermeyen tatlandırıcılar: sakkarin,aspartam,asesülfam K, sükraloz,

TİCARİ OLARAK TATLANDIRICI KULLANIMI:

Tatlandırıcılar, şeker ilavesiz bileşik gıda, enerjisi azaltılmış bileşik gıda, düşük kalorili diyet amaçlı bileşik gıda, dişlerin çürümesine neden olmayan bileşik gıda ve raf ömrü uzatılmış bileşik gıdada bulunmasına; bu bileşik gıdanın bileşenlerinden birinde kullanılabilmesi şartıyla izin verilmektedir. Günümüz besin endüstrisinde yapay tatlandırıcılar “şekersiz” veya “diyet” adı altında yaygın olarak kullanılır. Örneğin;

  • Sukraloz, gazlı içecekler olmak üzere enerjisi azaltılmış çorba, reçel, jöle, marmelat, kahvaltılık tahıl ve meyve konsantreler
  • Sakkarin, cips, hazır salep, gazlı içecekler, meyve aromalı içecekler, meyve nektarları ve diyet ürünler
  • Aspartam, alkolsüz içecekler, jelâtin tatlılar, düşük kalorili gıdalar, sakız ve sıcak çikolata gibi ürünler
  • Asesulfam-K, unlu mamuller, tatlılar ve alkolsüz içecekler
  • Ksilitol, şekersiz tatlandırıcılı sakız üretimi başta olmak üzere, tatlılar, şekerlemeler, şekeri azaltılmış reçel ve marmelatlar, bazı unlu mamuller
  • Sorbitol, şekerleme,unlu mamuller,düşük kalorili gıdalar ve sakız
  • Stevia, çay, alkolsüz içecekler,meyve suları, yoğurt, soya sütü, fırınlanmış ürünler, tahıl ürünleri, salata sosları, şekerlemeler  

TATLANDIRICILARIN SAĞLIĞIMIZA ETKİLERİ:

  • Bağırsak mikrobiyotasını değiştirerek kan glukoz düzeyini etkiler.
  • Sakkarin, tokluk hissini bastırarak aşırı yemek tüketimine neden olur. Plesantaya ve anne sütüne geçebildiği için gebelik ve laktasyonda kullanılması önerilmemektedir.
  • Tagatose, antidiyabetik etkisine sahip.
  • Ksilitol, diş çürümesin etki etmemesi gibi ağız sağlımıza olumlu etkileri vardır.
  • Sorbitol, kolesterol düzenleyici etkiye sahip olabilmektir ayrıca fazla miktarda alındığın da gaz ve ishale neden olabilir.
  • Mannitol, fazla alındığında laksatif etkiye neden olabilir.
  • Früktoz,obezite, hiperglisemi riskini arttırır.
  • Stevianın kan basıncını düşürücü etkisine sahiptir.
  • Neotam, fenilketonüri hastaları için güvenli tatlandırıcıdır.
  • Yüksek fruktoz içeren bir diyetin, çeşitli patolojik değişiklikler, oksidatif stres, glikoz intoleransı, insülin direnci, tip 2 diyabet, obezite, hipertansiyon ve kardiyovasküler hastalıklara neden olabilir.

ADI(ACCEPTABLE DAİLY INTAKE)- KABUL EDİLEBİLİR GÜNLÜK ALIM MİKTARLARI:

ADI, değerleri gıdalara istenerek ilave edilen kimyasal maddeler için belirlenmektedir. Amerika Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından güvenirliği onaylanan  enerji içermeyen tatlandırılar: aspartam,advantam, asesülfam potasyum, neotam, sakkarin, stevya ve sükralozdur.

  • Aspartam: Avrupa Gıda güvenliği otoritesi 40 mg/kg/gün olarak belirlerken, ABD Gıda ve ilaç Dairesi (FDA) 50 mg/kg/gün olarak belirlemektedir.
  • Asesulfam-K’nın günlük kabul edilebilir alım miktarı 15 mg/kg olarak belirlenmiştir.
  • Advantam,ADI deperi 5 mg/kg/gündür.
  • Neotam, FDA, Neotam için günlük alım düzeyini (ADI) 0.3 mg/kg/gün olarak onaylamıştır fakat günlük alım düzeyinin üstüne çıkılsa dahi hiçbir toksik etkisi bulunmamıştır.
  • Sakkarin, Siklamatın metabolizasyonu kişiden kişiye farklılık gösterdiği için ADI değeri belirlenememiştir.
  • Stevya, ADI değeri 4 mg/kg/gün’dür.
  • Sükraloz, ABD ve FDA’nın sükraloz için ADI miktarı 5 mg/kg/gün olarak belirlenmiştir.
  • FDA tarafından önerilen günlük maksimum alım düzeyinin sorbitol için 50 g, mannitol için 20 g olarak

KAYNAKÇA

  1. Ural, Bedriye, and Müveddet Emel Alphan. “Diyabetlilerde tatlandırıcı ve diyet/diyabetik ürün kullanım durumu.” Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi 1.2 (2019): 19-23
  2. Gültekin, Fatih, et al. “Tatlandırıcılar, glikoz intoleransı ve mikrobiyota.” Journal of Biotechnology And Strategic Health Research 1 (2017): 34-38.
  3. DURMAZ, Sevinç EŞER, and Alev KESER. “YAPAY TATLANDIRICILARIN VÜCUT AĞIRLIĞI VE İNSÜLİN DİRENCİ ÜZERİNE ETKİLERİ.” Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi 3.2 (2018): 8-15.
  4. İŞGÖREN, Ayşenur, and Sıdıka SUNGUR. “TATLANDIRICILAR.” Lectio Scientific 3.1 (2019): 19-33.
  5. Akçakaya, F. N., Avcı, S., Deniz, Z., & Suna, S. (2022). Üzerine Olan Etkileri.