KOLAJEN NEDİR?

Kemik dokusunun ağırlığının %70’ini mineral faz ve %30’unu organik matriks meydana getirir. Organik matriksin % 90-95’ i su ile kaynatılınca jelatine dönüşebilen Tip I Kolajen formundadır. Kolajen vücudumuzdaki proteinlerin yaklaşık %25’lik kısmını oluşturan, derimizin %75’lik kısmını meydana getiren önemli bir proteindir. Kolajen insanlarda ve hayvanlarda (özellikle memelilerde) deri, kemik, kıkırdak ve tendon gibi farklı bağ dokularda bulunan ve toplam proteinin yaklaşık 1/3’ünü oluşturan bir proteindir. Dokularda, hücrelerin arasında bulunan, hücre aralarını dolduran ve onları destekleyen kompleks bir yapıdır. Ayrıca su ve mineralleri tutar ve doku gerginliğini ayarlar. Çoğunlukla deri, tendonlar, iç organlar, kemik, kıkırdak ve bağ dokuda bulunur ve vücuttaki hücreler tarafından doğal yollarla üretilir. Kolajen, doku hücreleri arasındaki boşlukları dolduran lifli yapısı ile deri dokusunun esnekliğini, parlaklığını ve yumuşaklığını sağlar

Hayvan deri ve kemiklerinden elde edilen kolajen proteininin ekstraksiyonuyla jelatin elde edilir. Jelatinin parçalanması sonucu da daha küçük molekül ağırlığına sahip kolajen hidrolizat(kolajen peptit) elde edilmektedir. Kolajen peptit, önemli aminoasitleri içeren ve protein kaynağı olan biyoaktif bir bileşendir.  Bu peptitlerin daha küçük molekül ağrılığına sahip olması sayesinde emilimi ve biyoyararlılığı çok daha yüksektir. Kolajen hidrolizatı sığır, domuz ve balık derisinden elde edilmektedir. Balık kaynaklı olanın biyoyararlılık değeri, domuz ve sığır kaynaklı olan hidralizatlara göre daha yüksektir. Kolajen hidrolizatı antioksidanlarca zengin ürün grupları ile zenginleştirildiğinde etkinliği artmaktadır.

Son yıllarda; kolajen hidralizatı, vücutta kolajen yapımını arttırması ve kemik ve cilt sağlığı üzerine yararlı etkileri sebebiyle gıda ürünlerinde kullanılan popüler bir bileşendir. Kozmetik, gıda (su, süt, yumuşak şeker, meyve suyu, kemik suyu vs.), eczacılık, biyomedikal gibi çeşitli alanlarda kolajen hidrolizatı kullanılmaktadır. Özellikle yaşlanma karşıtı kremlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.

KOLAJEN EKSİKLİĞİNDE NE OLUR?

20’li yaşların ortalarından itibaren sigara ve alkol tüketimi, vücuttaki oksijen azlığı, yaşlanma, güneş etkisi, beslenme yetersizlikleri ve diğer dış etkenler nedeniyle vücutta kolajen sentezi azalır. Yaşlanma bireysel farklılıklar gösterir. Bu farklılıklar kolajen ve elastindeki biyokimyasal değişikliklere bağlı olmakla birlikte deri, deri ekleri, sinirler ve deri fonksiyonlarını etkilemektedir. Kolajen kaybı sonucunda deri esnekliğini, yumuşaklığını ve parlaklığını kaybeder, donuklaşır, kırışır ve renk değişimleri gerçekleşir. Bunun sonucunda deride sarkmalar ve kırışıklıklar meydana gelir.Kolajen sentezinin azalmasıyla birlikte bağ doku ve kıkırdaklar esnekliğini kaybeder ve osteoporoz, romatizma başta olmak üzere çeşitli rahatsızlıklar meydana gelir. Kolajen hidrolizat günümüzde yaygın olan bu hastalıkları engelleyici, eklem ağrılarını azaltıcı ve eklem iltihabını engelleyici etkiye sahiptir. Önemli bir protein ve amino asit kaynağı olan kolajenin sentezinin azalması ile yaraların geç iyileşmesi, yorgunluk ve performans düşüklüğü gibi sonuçlar da görülmektedir.

KOLAJENİN SAĞLIK YARARLARI

Jelatinin faydalı etkilerine baktığımızda, ağrıyı azaltarak eklem koşullarını iyileştirdiği, cilt elastikiyetinde iyileşme sağladığı, geleneksek tıpta uzun süredir kan dolaşımını iyileştirmek, kanamayı durdurmak ve eklem ağrılarını azaltmak için kullanıldığı görülmektedir. Belirli periyotlarda kolajen peptit tüketimi sonucunda, kayıp kıkırdak dokusunun iyileşmesi, eklem ağrılarının azalması, güçlendirilmiş tendonlar ve bağ dokuları, yaşlı erkeklerde artan kas kütlesi ve menapoz öncesi kadınlarda kemik mineral yoğunluğu artışı, vücutta kolajen sentezi artışı sağladığı gözlenmiştir.

Yapılan klinik çalışmalarda kolajen hidrolizatının eklemleri hasarlardan koruduğu, eklemleri güçlendirdiği ve osteoartiritis, romatizma gibi rahatsızlıklarda oluşan ağrıları azalttığı, kemik yoğunluğunu önemli düzeyde arttırdığı ve cilt sağlığını düzenlediği gözlenmiştir. Ayrıca, ciltte nem içeriğinin gelişimini, derinin yaşlanmasını önleyici etkisini, eklem ve bağ dokuları yenileyici etkisini desteklemektedir. Japonya’da gerçekleşen çalışmada düzenli kullanımında cilt nem kapasitesini arttırdığı görülmüştür.Kolajen hidrolizatın olumlu etkilerinden faydalanmak için düzenli ve günlük 10 gr tüketmek gerekmektedir. Belirlenen bu miktarda alımının eklem, kemik ve cilt sağlığı üzerinde yararlı etkilerinin yanı sıra kolajen sentezini de arttığı deneylerde ispatlanmıştır.Kolajen hidrolizat, kıkırdak doku üzerindeki protein sentezini arttırır böylece dokuların gelişimini uyarır. Almanya’da yapılan bir çalışmada atlerlerde, eklem yapısını ve bütünlüğünü güçlendirdiği ve eklem ağrılarını azalttığı görülmüştür.

Sonuç olarak; kolajen hidrolizatının eklemleri güçlendirdiği, osteoartiritis, romatizma gibi eklem rahatsızlıklarda oluşan ağrıları azalttığı ve kemik yoğunluğunu önemli düzeyde arttırdığı, cilt kusurlarında iyileşme sağladığı, derinin su tutma kapasitesinin artırdığı çalışmalarla ispatlanmıştır. Kolajen hidrolizatın ağız yoluyla tüketilmesi sonucunda biyoyararlılığı oldukça yüksektir ve sağlık ve cilt üzerine olumlu etkilerinin olduğu çalışmalarla desteklenmektedir.

Kaynakça

• Duman M., Gençcelep H., (2021), Kemik Suyu Üretimi ve Sağlık Üzerine Etkileri, 3. Uluslararası Tarım ve Gıda Etiği Kongresi, 289-293, Kasım 
• Seda Ersus Bilek , Sibel Kaya Bayram, 2015. Kolajen Hidrolizatının Fonksiyonel Bir Bileşen Olarak Gıda Endüstrisinde kullanılması. Akademik Gıda 13(4) (2015) 327-334
• Tazeoğlu F., Arıcı M., (2020), Kolajen Peptit İlaveli Yumuşak Şeker Uygulamaları, Türkiye 13. Gıda Kongresi, Çanakkale
• Tanaka, M., Koyama, Y., Nomura, Y., 2009. Effects of collagen peptide ingestion on UV-B-Induced. Bioscinces Biotechnology Biochemistry, Japan, 73 (4): 930-2.
• Ohara, H., Ito, K., Lida, H., Matsumoto H., 2009. Improvement in the moisture content of thestratum corneum following 4 weeks of collagen hydrolysate ingestion. Nippon Shokuhin Kagaku Kogaku Kaishi 56: 137–45
• Guillerminet, F., Beaupied, H., Fabien-Soule, V., Tome, D., Benhamou, C.L, Roux, C., Blais, A., 2010. Hydrolyzed collagen improves bone metabolism and biomechanical parameters in ovariectomized mice: an in vitro and in vivo study. Bone 46: 827-834
•  Bonjour, J.P., 2005. Dietary protein: An essential nutrient for bone health. Journal of the American College of Nutrition 24: 526-36.

Sağlıklı ve zinde günler dileriz

Diyetlif