YAPAY ET TÜKETİR MİSİNİZ?

Hızla artan dünya nüfusu ve değişmekte olan tüketici alışkanlıkları bilim insanlarını yenilebilir gıda alternatiflerini ve alternatif protein kaynaklarını araştırmaya yönlendirmiştir. 2050 yılında artan insan popülasyonu ile et tüketim ihtiyacının ikiye katlanacağı ve bununla birlikte hayvansal üretimin maksimum üretim kapasitesine ulaşacağı tahmin edilmektedir. Dolayısıyla geleneksel yöntemin artan ihtiyaca cevap veremeyeceği ve üretim maliyetinin de daha da yükseleceği öngörülmektedir. Bu durumda et tüketimi lüks bir tüketim grubu olarak düşünülmektedir. Bu nedenle et gibi doğal hayvansal proteinlerin yerine geçebilecek yeni protein kaynaklarının araştırılmasının ekonomik, besinsel ve çevresel bakımdan önemli etkiye sebep olacağı ve et endüstrisine büyük farklılıklar yaratacağı düşünülmektedir. Son yıllarda bu sebeplerle yapay et ile ilgili yapılan araştırmalar önem kazanmıştır.

İnsan tüketimi için laboratuar ortamında kültürlenmiş et fikri son zamanlarda daha çok gündeme gelse de aslında bu fikrin ortaya çıkışı yeni değildir. Bu fikir, ilk kez yazar ve politikacı Frederick Edwin Smith tarafından öngörülmüş ve laboratuvar ortamında üretimi sayesinde yapay etin endüstriyel üretimi için uzun bir üretim süresine gerek kalmayacağı belirtilmiştir. Daha sonra Winston Churcill ‘Thoughts And Adventures’ isimli kitabında kültürlenmiş et hakkında düşüncelerini belirtmiştir.

Dünyanın ilk laboratuvar bazlı burgeri, Hollanda Maastricht Üniversitesi’nden Dr. Mark Post’un laboratuvarında 2013 yılında 325 bin dolara üretilmiş ve Londra’da Riverside Stüdyoları’nda panelistler tarafından duyusal değerlendirme yapılmıştır. Dana etinin laboratuar ortamında kök hücre kullanılarak geliştirilmesi üç ay sürmüştür. Üretilen kültürlenmiş etin renksiz olduğu ve daha çok tavuk etine benzediği rapor edilmiştir. Bu nedenle eti renklendirmek için kırmızı pancar suyu ve safran eklenmiştir. Bu gelişme ile birlikte 10-20 yıl içinde kültürlenmiş et ve ürünlerinin süpermarket raflarında görülebileceği düşünülmektedir. Mark Post ABC News’e verdiği röportajda gelişmeler doğrultusunda maliyetin burger için 11 dolar/burger, et içinse 80 dolar/kg olabileceğini açıklamıştır.

Yapay Etin Olası Faydaları Nelerdir?

• Geleneksel et üretim sistemleri önemli oranda sera gazı emisyonuna  (karbondioksit (%9), metan (%39), ve nitrit oksit (%65) sebep olmaktadır. Hayvansal üretim kaynaklı sera gazlarının azaltılması ve böylece küresel ısınmanın önlenmesine katkı sağlanması düşünülmektedir.
• 1 kg kanatlı eti üretimi için 2 kg ve 1 kg kırmızı et için 7 kg tahıl gerekirken, et üretimi için 15500 m³/ton, tavuk eti üretimi içinse 3918 m³/ton su gerekmektedir. Tarım arazilerinin neredeyse üçte ikisi hayvansal üretim amaçlı kullanılmaktadır ve yalnızca üçte birlik kısmından bitkisel kaynaklı protein için faydalanılmaktadır. Orman ve arazi tahribatlarının önüne geçilmesi, tarım arazilerinin ve tahıl ürünlerinin insanların besin gereksinimlerinin karşılanması için daha fazla kullanılması düşünülmektedir.
• Birçok hayvanın kesilme gerekliliğinin ortadan kaldırılması ve artan insan popülasyonun protein ihtiyacının sağlanması amaçlanmaktadır.
• Kontrollü ortamda üretilen yapay etin, et kaynaklı hastalık riskini azaltacağı ve daha güvenli ve sağlıklı et üretimini sağlayacağı düşünülmektedir.
• Hayvan refahı ile ilgili endişelerin de önüne geçilmesi planlanmaktadır.
• Diğer taraftan yapay et ile hayvan yemleri üretiminde kullanılan pestisit ve kimyasalların kullanımı da azaltılarak çevreye duyarlı et ürünleri üretiminin sağlanabilmesi hedeflenmektedir.
• Son yıllarda bitkisel kaynaklı beslenmeye eğilimin artması ile birlikte aynı zamanda etin insan gıdası olarak tüketilmesi de etik olarak sorgulanmaktadır. Yapay et üretimi, veganlar için bir tercih olarak düşünülmektedir.

Yapay Etin Olası Zararları Nelerdir?

• Yüksek üretim maliyetine sahip olması,
• Tüketiciler tarafından tercih edilmemesi,
• Doğal bir ürün olarak kabul edilmemesi gibi yapay et üretim sisteminin gelişmesini ve ticarileşmesini engelleyebilecek bazı faktörler de bulunmaktadır.
• Yapay etin üretimi ile yüksek oranda hücre çoğalmasının, tüketicide potansiyel kanser hücrelerinin çoğalmasını uyarabileceğine dair görüşler mevcuttur. Dahası, hücre kültürü için gerekli olan bütün kimyasal ürünlerin (hormonlar, besin maddeleri, vb.) gıda tüketim içeriğinde güvenli olduğu garanti edilmemiştir. Yeni veya daha önce test edilmemiş malzemelerin tüketiminin tehlikeli olabileceği endişesi vardır.

Tüm bu bilgiler ışığında yapay et üretimi ve tüketiminin güvenirlilği için daha fazla çalışmaya gerek vardır. Ayrıca, yapay et için son ürünün güvenliği ve etiketlemesini içeren pek çok kanun ve düzenleme Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından uygulanmalı, tüketiciler bilinçlendirilmelidir.