Ayşenur Akdeniz FODMAP; Fermente edilebilir, Oligosakarit, Disakkarit, Monosakkarit And Poliollerin baş harflerinin birleşmesiyle oluşturulmuş bir isimdir. Bazı gıdalarda bulunan beş şeker grubudur. Bu şekerler laktoz, fruktoz, fruktanlar, galaktanlar ve poliollerdir.
FODMAP’ler kısa zincirli karbonhidratlardır. Bazı insanlar için, ince bağırsakta zayıf emilirler, ince olmaları nedeniyle ozmotik olarak aktif olurlar ve karbonhidrat zincir uzunlukları nedeniyle hızla mayalanabilirler. Kişilerde karında şişkinlik veya şişlik, gaz, göbek ağrısı, mide bulantısı, ishal veya kabızlık gibi semptomlara neden olabilir. Düşük FODMAP diyetinde yüksek FODMAP içeriğine sahip besinler diyetten çıkarılır. Süt ve süt ürünleri yüksek FODMAP içerir. Soğan, sarımsak, buğday, çavdar, enginar, kuşkonmaz yüksek fruktan içeriğinden dolayı brokoli, karnabahar, pırasa, mantar, lahana, bürüksel lahanası, taze fasulye gibi sebzeler yüksek FODMAP içeriğinden dolayı bir süre diyetten çıkarılır. Elma, armut, şeftali, nektarin, kavun, karpuz gibi meyveler diyetten çıkarılır yerine düşük FODMAP içeren meyveler konur. Şeker ve şekerli tüm besinler, yüksek fruktozlu mısır şurubu, bal, ksilitol, sorbitol gibi sonu -ol ile biten şeker alkollerini içeren tüm besinler diyetten uzaklaştırılmalıdır.
Diyette yüksek miktarda fermente şeker bulunması, aşırı gaz üretimine, bağırsak harekerlerinde değişikliklere ve bağırsak geçirgenliğine neden olabilir. Bu da ağrıya, şişkinliğe ve bağırsak hareketlerinin değişmesine neden olabilir. Şekerler ozmotiktir, sıvı çeker, ishal şikayetlerinin daha da kötüleşmesine neden olurler. Bu diyette glikozdan daha fazla fruktoz içeren meyveler sınırlıdır.
FODMAP Diyetini Nasıl Uygulanır?
Gastrointestinal şikayetlerin varlığında uygulanabilecek bir diyet çeşididir. Düşük FODMAP diyetinin potansiyel klinik faydalarını gösteren ilk çalışmanın yayınlandığı günden bu yana uygulayıcılar bu diyet yaklaşımını IBS hastalarını tedavi etmek için kullanmaktadır. Düşük FODMAP diyeti, eliminasyon, yeniden giriş ve bakım aşaması olarak 3 farklı aşamadan oluşur. Şimdiye kadar, düşük FODMAP diyetini destekleyen araştırmaların tümü, tipik olarak eliminasyon aşamasına odaklanmıştır. Eliminasyon aşaması yaklaşık olarak 2-4 hafta sürer bu aşamada yüksek FODMAP içeren besinler diyetten çıkarılır ve sonrasında semptomlarda iyileşme beklenir. Diyeti çeşitlendirme uyumu arttırmak, düşük FODMAP diyetinin potansiyel riskilerini önlemek için yeniden giriş fazına geçilir, bu faz 6-8 hafta sürer, nüksetme durumunun olup olmamasına bakılır. Nüksetme gözlenmemesi durumunda bakım aşamasına geçilir. Bakım aşaması tamamen kişinin semptomlarına göre kişiselleştirilmiş bir aşamadır.
Düşük FODMAP Diyetini Kimler Uygulayabilir?
Düşük FODMAP diyeti bazı sağlık sorunlarına yardımcı olabilir. FODMAP diyeti temel olarak IBS tedavisi için çalışılmıştır.
• İshal ile irritabl barsak sendromu,
• Irritable barsak sendromu karışık,
• İşlevsel ishal (göbek ağrısı olmayan kronik gevşek dışkı),
• Gitmeyen midenin şişmesi veya şişkinlik hissi,
• Çölyak olmayan glüten duyarlılığı,
• Çölyak hastalığı, eğer doktorunuz tarafından belirtildiği gibi hastalık kontrol altındayken GI semptomları yoksa,
• İnflamatuar barsak hastalığı , eğer doktorunuz tarafından belirtildiği gibi hastalık kontrol altındayken hala GI semptomları varsa,
• İnce bağırsakta bakteri üremesi gibi hastalıklarda düşük FODMAP diyeti uygulanabilir.
Son on yılda, retrospektif ve randomize FODMAP kısıtlaması diyet çalışmalarının, klinik yaklaşımda bu yaklaşımın yaygın olarak benimsenmesine yol açan, İBS hastalarının %52-76’sında semptomatik iyileşme bildirmiş olmasıdır. IBS hastalarında standart diyet tavsiyesine göre düşük FODMAP diyeti tüketenlerin 4 hafta sonra yaklaşık yarısının, genel semptomlarında iyileşme gözlenmiştir.
Bir başka araştırmada; neredeyse 16 ay boyunca takip edilen IBS’li 90 hastanın prospektif bir çalışmasında karın ağrısı, şişkinlik ve ishal açısından istatistiksel olarak anlamlı bir iyileşme gözlemlenmiştir. Kayıtlı hastaların yüzde yetmiş ikisi semptomlarındaki iyileşmeden memnun kaldığı bildirilmiştir.
FODMAP Diyetinin Tartışmalı Yönleri
FODMAP diyeti aynı zamanda gluten ve kazein gibi ortak gıda proteinleri içeren yiyecekleri de diyette çıkardığından, yararın hangi besin ve besinlerden kaynaklandığını bilmek zordur. Hastanın gıda proteinlerine karşı hassasiyeti olduğundan dolayı da semptomlarda iyileşme sağlanmış olabilir. Bununla birlikte süt ve süt ürünleri yasaklandığı için bu diyeti uygulayanlarda kalsiyum yetersizlikleri bildirilmiştir. Bu nedenle diğer kalsiyum kaynaklarını yeterince alabilmek önemlidir. Bazı meyve ve sebzeler yasaklandığı için de vitamin ve mineral yetersizlikleri de görülebilir.
Kolonda önemli prebiyotikler olan oligosakaritlerin (fruktanlar ve GOS) diyet alımının kısıtlanmasının kolon mikrobiyomu üzerinde etkili olabileceği tahmin edilmektedir. IBS hastalarında FODMAP diyetinin fekal mikrobiyom üzerine etkileri de araştırılmıştır. Normal diyetleriyle birlikte FODMAP’leri tüketen kontrol grubu ile toplam FODMAP tüketimini yüzde elli azaltan grup karşılaştırıldığında düşük FODMAP diyeti tüketen grubun bifidobakteri sayısının 6 kat azaldığı görülmüştür. Diyetle ilgili bu tarz olumsuzlukların gözlemlenmemesi veya en aza indirilmesi için düşük FODMAP diyeti kesinlikle bir beslenme uzmanı ile kişiye göre planlanması gereken bir beslenme protokolüdür.
