Muazzez Defne Yıldırım 2020 Ramazan ayı geldi çattı. Bu süreçte önemli sorulardan biri sahur vakti kalkıp kalkılmaması gerekliliğidir. Evde kaldığımız bu günlerde, sahur vaktine kadar uyumayıp sahur sonrası uyumak daha kolay bir seçenek gibi görünse de aslında uyuyup sahura uyanmak biyolojik ritim ve sağlık açısından daha uygundur.
Biyolojik ritim, bakterilerden insanlara kadar birçok canlının dış dünyada tekrar eden fiziksel etkenlere karşı gösterdikleri biyokimyasal, fizyolojik ve davranışsal yanıtlar olarak adlandırılmaktadır. İnsanlarda ritimlerinin oluşumu için ana zamanlayıcı hipatalamusta bulunan suprakiazmatik nukleus (SCN)’tur. Biyolojik ritimler döngü süreleri göz önüne alınarak ultradiyen, sirkadiyen, infradiyen ve sirkannual gibi alt gruplara ayrılmaktadır. Ultradiyen ritimler, bir günde birden fazla döngüsü olan ritimler iken; haftalar ya da aylar süren ritimler infradiyen, yaklaşık olarak yılda bir tekrar eden ritimler de sirkannual ritimler olarak adlandırılmaktadır. Sirkadiyen ritimler ise yaklaşık bir gün suren ritimlerdir. Sirkadiyen ritimi etkileyen faktörler ışık, sıcaklık, beslenme düzeni, vardiyalı çalışma gibi şartlardır. İnsandaki en belirgin sirkadiyen ritim uyku-uyanıklık döngüsündeki ritmik değişikliklerdir. Erişkin bir insanın günde ortalama 8 saat uyku, 16 saat uyanıklık süresi bulunmaktadır. Ancak bu uyku süresinin saati de melatonin denen hormon için çok önemlidir.
SCN’nin ana hedef organlarından biri olan pineal bez, karanlığın etkisiyle triptofandan melatonin sentezlemektedir. Bu sentez bütün insanlarda ritmik olup karanlığın başlangıcından sonra (21.00-22.00’de başlar) artarak gece pik yapmakta (02.00-03.00), daha sonra ışık başlangıcından önce keskin bir düşüş sergileyerek ve 07.00-09.00’da son bulmaktadır.
Sirkadiyen Ritm ve Sahur
Sirkadiyen ritimle ilgili yapılan çalışmalarda bu ritmin 4-5 gün içinde bile bozulabileceği belirtilmiştir. Ramazan ayında sahura kadar bekleyip sahurdan sonra uyumak sirkadiyen ritmin bozulmasına neden olmaktadır. Böylece enerji dengesi bozulmakta; obezite, mide-bağırsak hastalıkları, diyabet ve kalp hastalıklarının da içinde yer aldığı metabolik hastalık risklerini artmaktadır.
Bu sebeple, sahura kadar beklemeyip uyumak ve sahur için uyanmak bu süreçte sağlığınız için daha doğru olacaktır.
Kaynaklar
- Saniye Sözlü, Nevin Şanlıer, Sirkadiyen Ritim, Sağlık Ve Beslenme İlişkisi, Turkiye Klinikleri J Health Sci 2(2):100-9, Ankara, 2017
- Uzm. Dyt. Çiğdem Özcan, İş Stres Düzeyi, Beslenme Durumu, Diyet Kalitesi Ve Bazı Antropometrik Ölçümler Arasındaki İlişki, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beslenme Ve Diyetetik Programı, Doktora Tezi, Ankara, 2018
- Yavuz Selvi, Pınar Güzel Özdemir, Osman Özdemir, Adem Aydın, Lütfullah Beşiroğlu, Sağlık Çalışanlarında Vardiyalı Çalışma Sisteminin Sebep Olduğu Genel Ruhsal Belirtiler ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi, Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi ;23:238-243, 2010
Sağlıklı ve zinde günler dileriz
Diyetlif
