PROTEİN

Proteinler, aminoasitlerin denen yapıların birbirlerine bağlanması sonucu oluşan büyük organik bileşiklerdir. Sağlığımız için çok önemli olan bu bileşiği gelin, beraber inceleyelim.

Proteinler sağlığın geliştirilmesinde için ne işe yarar?

• Protein, vücudun işlevlerini yerine getirebilmesi için enerji sağlar.
• Kan ve vücut dokularının yoğunluğu ve sıvı hacmi için önemli yere sahiptir. Bu fonksiyonu ile sıvı dengesini sağlamada kritik öneme sahiptir.
• Uygun kan pH seviyesinin sağlanmasına yardımcı olur.
• Proteinlerden oluşan enzimler, sindirim ve diğer birçok hücresel faaliyete katılır.
• Organ (kalp, karaciğer, pankreas…), kas ve kemiklerden oluşan birçok vücut dokusu için önemli bir bileşendir.
• Kandaki maddeler için taşıyıcıdır. Örneğin, transferin, demiri taşıyan proteindir.
• Büyümeyi destekler, kas, bağ dokusu, deri, saç, tırnak gibi dokularda ve kas dokusunda onarım ile yenilenme sağlar.
• Vücutta karbonhidratların depolanması ve kullanılması gibi bazı önemli olaylarda görev alan yapıların yapısına katılır.
• Bağışıklık sisteminde önemli görevler üstlenmiştir.
• Karbonhidrat depoları azaldığında, özellikle dayanıklılık egzersizlerinde yakıt kaynağı olarak kullanılır.

Proteinler aminoasitlerin belirli şekillerde birleşmesi ile oluşmaktadır. Aminoasitler yaşam için zorunlu olan karbon, hidrojen, oksijen ve azot içerirler. Proteinlerin yapımı için gerekli 22 aminoasitin 10 tanesini vücut yapamamaktadır. O nedenle, bu 10 aminoasite elzem aminoasitler denir ve mutlaka besinlerle alınması gerekir. Buna karşın hem elzem hem de elzem olmayan aminoasitler vücut için kritik öneme sahiptir. Proteinin en iyi kaynakları yumurta, et (sığır, tavuk, balık), soya fasulyesi ve kuru fasulye gibi besinlerdir. Et gibi hayvansal protein kaynaklarında, elzem aminoasit örüntüsü arzu edilir düzeyde olmasına karşın soya fasulyesi gibi bitkisel protein kaynaklarında istenen aminoasit örüntüsünü sağlamak için birkaç besin karıştırılarak tüketim gerçekleştirilmelidir. Örneğin, bezelye ile pirinç ya da mısır ile bezelye birlikte tüketildiğinde aminoasit dengesinde artış olmaktadır.  Yine pirinç ile beraber tüketilen kurubaklagiller (kuufasulye, nohut) daha dengeli bir aminoasit örüntüsü oluşturulmasında katkı sağlamaktadır.

19 yaş ve üzeri bireyler için belirtilen protein gereksinimi günlük olarak vücut ağırlığı kilogramı başına 0.8-1 gramdır.  Vejetaryanlarda, gebelik ve emziklilik dönemlerinde ve sporcularda bu ihtiyaç değişebilmektedir.

Ancak, protein eksikliğinde olduğu gibi fazla alındığında da çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. Fazla protein alımında böbrekte taş oluşumu riskini artmaktadır. Ayrıca karaciğerin de hasar görmesi muhtemeldir. Bu nedenle sağlıklı ve dengeli beslenmek isteyenlerin protein bakımından zengin besinleri kararında tüketmesi gerekir.