Ayşegül Üney Beslenme her alanda olduğu gibi OSB’li bireyler için de, OSB’e ait belirtilerin azaltılması, davranış gelişimi, çocuğun ve ebeveynin yaşam kalitesinin arttırılması için, sağlıklı beslenme fazlasıyla öneme sahiptir. Yapılan araştırmalar sonucunda OSB’li bireylerde omega-3 yağ asitlerinin düşük çıktığı görülmüştür. Peki omega-3 yağ asitleri takviyesi OSB’li bireyler için önemi nedir?
Otizm Spektrum Bozukluğu
Otizm kelimesi ilk kez 1943 yılında sosyal beceriler ve dil gelişiminde yetersizlik ve takıntılı davranışları olan çocuklar için ‘infantik otizm’ olarak kulanılmış, daha sonrasın da ‘otizm spektrum bozuklukluğu (OSB)’ olarak tanımlanan ve bu bireyler dil, iletişim, hipo/hiper-aktivite, acı-sıcak-soğuğa karşı tepkisiz kalabilme,fiziksel temaslara tepkiler verme, arkadaş kurmada zorluk, sosyal etkileşimde güçlükler yaşayabilmektedirler.
Omega-3 yağ asidi nedir?
Çoklu doymamış yağ asitlerinden olan Omega-3 yağ asitleri, ALA (alfa-linonik asit), EPA( eikosapentaenoik asit) ve DHA (dokosahesaenoik asit) olmak üzere üç çeşittir. Bu yağ asitleri vücudumuz da ALA’dan EPA ve DHA üretilebilse de sıfırdan sentezlenemediği için esansiyel yağ asidi olarak adlandırılır. Omega-3 yağ asitleri, beyin ve sinir gelişim, davranış ve ruh hali işlev düzenlenmesi bağışıklık sisteminin kuvvetlendirilmesi, LDL kolestorolünün düşürülmesi ve kan pıhtılaşma riskinin azaltılması gibi bir çok önemli faydalara sahiptir.
OSB ve Beslenme
Katı besinleri geri çevirme, çiğnememe, aşırı seçicilik, tat ve kokuya karşı fazla duyarlılık, OSB’nin klasik özelliği olan yeni olan şeylere karşı direnç, besinlerde de geçerli olması gibi çeşitli yeme problemleri yaşanabilmektedir. Bu gibi sorunlarla birlikte otizme ait belirtilerin azaltılması, otizm davranışlarının gelişimi, çocuğun ve ebeveyninin yaşam standartının arttırılması için sağlıklı beslenme otizmli bireyler için oldukça önemlidir. Bu durumda beslenme yetersizliğinin tespiti ve önlenebilmesi için diyetisyenden destek alınmalıdır.
OSB ve omega-3 yağ asitleri
OSB’li çocuklarda inflasmasyonun yaygın görüldüğü ve tedavisi için en sık kullanılan besin desteklerinden birisi omega-3 yağ asitleridir. Ayrıca doymamış yağ asitlerinin beyin işlevlerinde önemli rollere sahip olması ve vücutta sentezlenemediği, eksikliğinde vücutta dengesizliklere neden olabilmektedir. Bitkisel yağlarda (keten tohumu, ceviz, kanola, soya ) veya yağlı balıklardan (çinekop ,uskumru, alabalık, ringa, somon vb.) alınabildiği gibi omega-3 yağ asitleri dışarıdan takviye olarakta alınabilmektedir.
Omega-3 Takviyesi
Omega-3 takviyesi kullanımı ve miktarı mutlaka doktor,diyetisyene danışılmalı, kullanıma uygun gördükleri taktir de belirledikleri düzenli periyotlar ve miktar da kullanılmaya başlanmalıdır.
Yapılan farklı araştırmalara göre omega-3 yağ asitlerinin OSB’li bireylerde;
- Erken dönem beyin gelişiminde etkili olduğu,
- Uygun bir diyetle anormal davranışsal semptomlarında iyileşme olabileceği,
- Hiperaktivite ve dikkat eksikliğinde azalma,
- Dil becerilerinde iyileşme,
- şiddetli öfke nöbetleri, saldırganlık veya kendine zarar verme durumların da azalma,
- sözel ve sözel olmayan iletişim de artış,
- sosyal etkileşimi, ve ilgi ve davranışları iyileştirdiği
Ancak unutulmamalıdır ki OSB’nin şiddeti, takviye edilen yağ asidi türü gibi önemli faktörlerde büyük farklılıklar göstermektedir.
Sağlık Bakanlığı 2022 Otizm Spektrum Bozukluğu: Uzman Rehberine göre;
Bazı çalışmalar OSB’li çocuklarda kısa süreli kullanımda irritabilite ve davranış sorunlarını azaltabileceğini ileri sürse de, 2017 yılında yapılan bir meta analizde omega 3 yağ asit eksikliği olan çocuklarda kullanıldığı zaman bu eksikliğin giderilmesine bağlı olarak, çocuklardaki davranış sorunlarının azaldığı bildirilmiştir. Bu, tat yöntemi beyin gelişimini desteklemeyi amaçlamıştır ancak OSB’nin temel belirtileri üzerinde herhangi bir gelişme sağladığına dair herhangi bir veri bulunmamaktadır. OSB’li çocuk beslenmede seçici ise, yeterince beslenmiyorsa omega desteği verilebilir.
Kaynakça
- Çıkılı, Y. , Deniz, S. & Çakal, B. (2019). GAPS Diyetinin Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireyler Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi . Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi , 1 (1) , 1-11 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/akef/issue/46334/557773
- Turan, H. , Erkoyuncu, İ. & Kocatepe, D. (2013). Omega-6, Omega-3 Yağ Asitleri ve Balık . Aquaculture Studies , 2013 (2) , 0-0 . DOI: 10.17693/yunusae.v2013i21905.235422
- Şenkan Kilin(2022). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan ve olmayan çocuklarda Besin Seçimi, Beslenme ve büyüme durumunun Belirlenmesi,Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Lisansüstü Eğitimenstitüsü,Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi,Gaziantep.
- Şevval Tekkeli (2021) Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklarda Glutensiz Ve Kazeinsiz Diyetin Gastrointestinal Semptomlara Etkisi,Sağlık Bilimleri Enstitüsü,İstanbul Medipol Üniversitesi,Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi,İstanbul
- Merve Esra Çıtar (2019) Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylerin Beslenme Durumu Ve Diyet Antioksidan Kapasitelerinin Değerlendirilmesi,Sağlık Bilimleri Enstitüsü,Gazi Üniversitesi,Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi,Ankara
- Ecem Şahin (2019). Otizmli Çocukların Beslenmesi ve Ailelerin Tutumu,Sağlık Bilimleri Enstitüsü,İstanbul Okan Üniversitesi,Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi.İstanbul.
