Simge Ecem Kaykan D VİTAMİNİ NEDİR? VÜCUTTA GÖREVLERİ NELERDİR?
D vitamini yağda eriyen, kemik, bağırsak, böbrek sağlığı üzerinde etkili olan kalsiyum, fosfor metabolizmasını düzenleyen hormon yapıda önemli bir vitamindir. Vitamin D’nin temel görevi çocuklarda büyüyen kemik dokusunun, yetişkinlerde ise kemiğin yeniden yapımı ile mineralizasyonu için gerekli kalsiyum ve fosforu sağlamaktır. Aktif D vitamini, kalsiyum emilimi, kemik mineralizasyonu, kalsiyum ve fosfor dengesi, hormon salınımı, sinir iletimi ve nöromusküler fonksiyonlarda önemli rol oynamaktadır. D vitamininin temel depolama yeri adipoz yani yağ dokudur. D vitamini metabolizması, depolanması ve vücuttaki etkileri adipoz doku tarafından etkilenmektedir. İnsanlarda oral olarak alınan D vitamininin % 17’si depolanmakta ve geri kalanı metabolize edilmektedir.
D VİTAMİNİ İHTİYACINI NASIL KARŞILARIZ?
D vitamini ihtiyacının başlıca karşılanma yolu güneş ışınları aracılığıyla deride sentezlenmesidir. D vitamini diyetle alınabilmekte, zenginleştirilmiş besinler ve güneşin ultraviyole ışınların etkisiyle vücutta sentezlenebilmektedir. Morina balığı yağı ile somon, sardalya gibi yağlı balıklar en iyi kaynaklardır. Haftada 3-4 kez yağlı balık yemek yetişkin bireyin gereksinmesini karşılayabilir. Süt, yumurta, karaciğer gibi besinlerin normal tüketimiyle D vitamini gereksinmesi karşılanamaz. Normal şartlarda insan vücudunda bulunan D vitamininin % 90-95’i güneş ışınlarının etkisi ile sentez edilir. Bu nedenle D vitamini sentezinde temel kaynak güneş ışığıdır.
OBEZİTE VE D VİTAMİNİ ARASINDAKİ İLİŞKİ
D vitamini, obezite de dâhil olmak üzere pek çok hastalığın ortaya çıkışında etkili olmaktadır. Yapılan çalışmalar, D vitamini eksikliğinin, Tip 2 diyabet ve kardiyovasküler hastalık gelişme riskiyle ilişkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca aşırı kilolu ve obez bireylerdeki aktif D vitamini seviyelerinin normal kilolularla karşılaştırıldığında daha düşük olduğu da görülmektedir. Yani, obezite derecesi ve dolaşımdaki D vitamini seviyesinin zıt ilişkisi bulunmaktadır. Bunun sebepleri arasında;
- Obez bireylerde D vitamini alımının yetersiz olması
- Normal kilodaki bireylere göre daha kapalı giyinmeleri ve dışarı daha az çıkmaları nedeniyle D vitamini sentezinin daha az olması
- Vücutta yağ oranının fazla olması nedeniyle D vitamini depolanma oranının yüksek olması ve buna bağlı olarak biyoyararlılığın düşmesi
- Obez bireylerde D vitaminin aktive eden enzimlerin azalması
sayılabilir. Ayrıca obez bireylerde oluşan D vitamini yetersizliği, yağ oluşumunda artışı ve ağırlık kazanımını destekleyebilmektedir. D vitamini reseptörleri en fazla adipozitlerde üretilmektedir. Böylece vücutta artan yağ kütlesi ve daha yüksek vücut kütle indeksi , kandaki aktif D vitamini seviyesi ile güçlü ve ters yönlü bir ilişki halindedir. Yapılan bir çalışmada, vücut kütle indeksindeki her bir ünitelik azalma, aktif D vitamini konsantrasyonunda % 1,15’lik artış ile ilişkilendirilmiştir. Çarpıcı bir çalışma sonucu olarak, obez bireylerde ağırlık kaybından sonra D vitamini suplementasyonu olmaksızın dolaşımdaki aktif D vitamini seviyesinin arttığı bulunmuştur.
D vitamini dokularda insülin direncini azaltmakta, bu sayede aşırı insülin salınımını azaltarak insülin duyarlılığını artırmaktadır. D vitamini yetersizliğinin glukoz tolerans bozukluğu için risk faktörü olduğu ve bozulmuş insülin salınımı ile ilişkili olduğu uzun süredir bilinmektedir. Yapılan başka bir çalışmada, Tip 2 diyabetlilerde aktif vitamin D düzeyi diyabetik olmayanlardan düşük olduğu bulunmuştur. Normal kilolu kişilerde de aktif D vitamini düzeyi ile insülin duyarlılığı arasında pozitif ilişki bulunmuştur. Başka bir çalışmada ise düşük aktif D vitamini seviyelerine sahip olan diyabetik hastalar, daha yüksek glukoz, trigliserid, kan basıncı, C-reaktif protein (CRP), bel kalça çevresi seviyelerine sahip ve daha obez bulunmuşlardır. Çalışma sonucunda, aktif D vitamini seviyesinin düşük düzeylerde olmasının geniş populasyonlarda metabolik sendrom ve tip 2 diyabet için bağımsız bir risk faktörü olacağı sonucuna varılmıştır.
Sonuç olarak tüm bu çalışma sonuçlarına baktığımızda; D vitamini yetersizliği, obezite, metabolik sendrom ve tip 2 diyabet için risk faktörüdür. Obezite, aktif D vitamini seviyeleri daha az olanlarda daha sık görülmektedir. Düşük D vitamini seviyesi ile obezite arasında pozitif yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Yetersiz veya eksik D vitamini düzeyleri fiziksel fonksiyon, yağlanma, enerji düzeyleri, sosyal fonksiyonları etkileyerek yaşam kalitesini azaltabilir. Obezite tedavisi sırasında D vitamini seviyesinin göz önüne alınması gerekmektedir.
Kaynakça
- Alakuş S.N.. Obezite ve D Vitamini İlişkisinin İncelenmesi, Dumlıpınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ocak 2015; 1-82
- Çimen M.B.Y., Çimen Ö.B.. Obezite ve D Vitamini ,Mersin Univ Saglık Bilim Derg 2016;9(2)
- Özkan Öztürk G.. D Vitamini’nin Obezite Üzerine Etkileri, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü İstanbul / Türkiye, 2015;93-106
- Abbas, M. A.. Physiological functions of Vitamin D in adipose tissue. J Steroid Biochem Mol Biol, 2017, 165(Pt B), 369-381.
- Bassatne, A., Chakhtoura, M., Saad, R. ve Fuleihan, G. E.. Vitamin D supplementation in obesity and during weight loss: A review of randomized controlled trials. Metabolism,2019, 92, 193-205
- Çubukçu M., Türe E., Yazıcıoğlu B., Yavuz E., Obezite Merkezine Kayıtlı Hastalarda D Vitamini Düzeyinin Vücut Kitle İndeksi ile İlişkisi, Türk Aile Hek Derg 2021;25(2):47-52
- Aypak C., Yıkılkan H., Dicle M., Önder Ö., Görpelioğlu S., Erişkin Obez Hastalarda D vitamini Düzeyinin Vücut Kitle İndeksi ile İlişkisi, Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Aile Hekimliği Kliniği, Ankara, Türkiye, 2016
Sağlıklı ve zinde günler dileriz
Diyetlif
